Yazar: Alaattin Bender • Eklenme Tarihi: 03.03.2006 • Görüntüleme: 6.894

Özet:
Liseyi bitirdiğim yıllardı. Sanırım, bir yılbaşıydı. Rahmetli babamın getirdiği Meteksan takvimindeki resimler çok dikkatimi çekmişti. Alnında püskül beyaz bir at başı, topraktan fışkırırcasına bir Aşık Veysel portresi, kocaman gagalarıyla kara kargalar, duvar kenarında terkedilmiş tek kürek, başlangıçta ne olduğunu o zamanlar çok kestiremediğim koşuşturan tulumbacılar....

Kelimeler:
RESSAM, SANATÇI, RESİM, SANAT

BAŞKA, BAMBAŞKA
Orhan Peker'e dair

Sevgili sanat dostları. Başka, bambaşka gözlerin ardında saklı resimlerdi onlar.

Liseyi bitirdiğim yıllardı. Sanırım, bir yılbaşıydı. Rahmetli babamın getirdiği Meteksan takvimindeki resimler çok dikkatimi çekmişti. Alnında püskül beyaz bir at başı, topraktan fışkırırcasına bir Aşık Veysel portresi, kocaman gagalarıyla kara kargalar, duvar kenarında terkedilmiş tek kürek, başlangıçta ne olduğunu o zamanlar çok kestiremediğim koşuşturan tulumbacılar (itfaiyeciler) çok net hatırladığım resimlerden bir kaçı. Öyle ki, bu resimlerin pekçoğunu asetatla kaplayıp evimizin duvarlarına astığımı dün gibi hatırlıyorum. Hatta, tulumbacılar başlığının yanında yer alan “litografi” kelimesi öylesine belleğime kazınmıştı ki, neden sonra anladım bunun bir baskı tekniği olan “taşbaskı resim” anlamına geldiğini.

“Avni Arbaş, ne kadar kükremiş, şaha kalkmış, Kuvayi Milliye atlarının ressamıysa Orhan Peker de o denli yorgun, bitkin araba atlarının, beygirlerin ressamıydı” der Ferit Edgü. Öte yandan, Orhan Peker’in “Hüzünlü At” adlı resmine ilişkin olarak da “Boynunda yem torbası, başı hafif öne eğik, boyu ve ayakları olağanüstü uzun, toynakları resmin dışında kalmış bu at, duvarda yerini aldığından bu yana, içinde bulunduğu mekana bir yalnızlık yaymaya başladı.” diye sürdürür.

Şair-ressam İlhan Berk ise “Orhan’ın bütün resimlerinde, insan, hayvan, ölüdoğa resimlerinde olsun içten içe hep bir yalnızlık, acı göze çarpar. Bu en aydınlık resimlerinde de vurur. Hüznü, acıyı kazımaya gelmiştir sanki. Bu ilk anda vurmaz, yavaş yavaş işler insana. En sonra vurur. …Orhan’ın yaşamı gözlerine vurmuştur. Öte yandan, bu gözlerden vuran ise yalnız ve yalnız hüzündür. Bu yüzden onlara göz olarak bakmadan önce hüzün diye bakmalı. Bunca yalnızlığı, hüznü bu gözler nereden toplamıştır diye düşündüğümde, öyle kolay kolay bir yere oturtamadım.” demektedir.

Kendi eliyle yazdığı kısa yaşam öyküsünde de belirttiği gibi 1927 doğumlu Orhan Peker, daha çocukluk yıllarında ak kağıda damlayan siyah mürekkep lekelerinde çekici, ekspresif biçimler görmeyi başarabilmiştir. 1942 yılında Sankt Georg Avusturya lisesinde yatılı okumaya başlar. Ancak, 2. Dünya Savaşının sona ermesiyle okul kapanır ve 1945 yılında Turan Erol ve Fikret Otyam ile birlikte Akademide Bedri Rahmi Atölyesine kaydolur. 1947 yılında arkadaşlarıyla birlikte 10’lar grubunu kurar. Akademiyi bitirdiğinde öğretmen olmayı hiç düşünmez. Resim yapabilmek ve hayatını kazanmak için çeviri, tiyatroda dekoratörlük, tercümanlık, kitap resimleme gibi yan işlerle de uğraşır. İlk kişisel sergisini 1953 yılında İstanbulda Cep Tiyatrosu’nda açar. 1956 yılında Salzburg’da “Oskar Kokoschka Yaz Akademisi”nde ustanın bir resmini kopyalar ve Kokoschka, kendi resmine çok benzeyen bu resme hem kendi imzasını atar, hem de “Aslı ile karıştırıyorum” yazar. 1959’da Ankara’ya yerleşir.

1960 yılında Samanpazarı yangınına tanık olur. Bu yangın, Orhan’I çok etkilemiştir. Enkaz içinde dolaşır. İtfaiye Müzesini gezer. Ve sonuçta “tulumbacılar” konulu seri resimleri ortaya çıkar. Ellerinde hortumlar sağa sola koşuşturan tulumbacılar. İtfaiyecileri atlar izledi. Sokağa her çıkışında rastladığı hep de arabalara koşulmuş, üzgün, sesiz yük beygirleri; kimi zaman yem torbalarına gömülmüş beygirler. Tek başına ya da kümeler halinde. Sanki yığın insanları anlatır gibi. Hep de hüzünlü. Sonuçta, 1965 yılındaki Devlet Resim Yarışmasında “Beyaz Atlar” resmiyle gelen birincilik ödülü.

1967 yılında Özden Erdem (kendisi hayatta olup, tanışma fırsatı elde ettim) ile evlenir. Artık Özden ve siyah-beyaz kedisi “Başka” (kedisinin adı) da yerini alır resimlerinde. Ak ile kara değil miydi Orhan’ın temel renkleri? Şezlongda Başka, Gramofon dinlerken Başka, anlayacağınız Başka, Bambaşka resimlerdi onlar. Derken ayrılık.

Güvercinler de onun ana temalarından biriydi, değil miydi ki hep etraftaydılar. Tekli, ikili, sinmiş, bir köşeye çekilmiş üşüyen güvercinler. Ve diz çökmüş ikili üçlü kara mandalar. Bunca melankoliye karşın Peker, en canlı olanın da en canlı rengin de hakkını asla yemedi. Öfkeli ibiğiyle dünyaya horozlanan horozlarında, kırmızı gramafonlarında, kırmızılı şezlonglarında, kırmızı sandalyesi, mavi çaydanlığında, kırmızılı ev ve karpuz dilimleri resimlerinde de bir o kadar çarpıcıydı. Peker’in bir başka ilginç yanı da gazete kağıdından keçeye, polistiren köpüğe kadar çok ilginç malzemeler üzerine de resim yapmış olması idi. Dışavurumculuk, Peker’in resimlerinde hep ağır basmış; konu sıkıntısı hiç çekmemiş, yanıbaşındaki bir tuzluk ve yumurtayı dahi cesaretle resmedebilmişti.

Orhan Peker’in Aşık Veysel portresinin (TRT yarışmasında başarı ödülü kazanmıştır) yanına Aliye Berger ve Ragıp Buluç portrelerini de dışavurumcu örnekler olarak katabiliriz. Ancak, Aliye Berger portresi İlhan Berk’in dediği gibi “bir çığlık bir yangındır sanki. Asıl da bir renk cümbüşü.”

”Resim sanatında her şeyden önce içtenliğe inanırım. Sanatçı topluma bu yoldan varabilir. Sanatçı her şeyden önce içinden geldiği gibi çalışmalıdır. Sürekli ve içtenlikli bir çalışma sanatçının dilini yapar. Gerçi üslup bir tutsaklıktır gerçekte. Üstelik günümüzde fabrikasyon yapan patent ressamları da alabildiğine çoğalmıştır. Bunların ünlerinden ileriye fazla birşey kalacağını sanmıyorum. Ben değişmeyi (ana görüşlerden sapmadan) doğal buluyorum” diye yazmıştı Orhan Peker.

Öylesine içerdi ki Orhan Peker. Arkadaşları onun ertesi gün kalkamayacağından endişelenir iken onları demir gibi ayakta karşılardı. Ancak, sonunda vücudu da isyan etmiş ve benden bu kadar dercesine sarılığa yakalanmıştı. Orhan Peker’in son haberini alan eski dostu Fikret Otyam şöyle yazar: “Almıştım o kara haberi, o kara haber ki telgraftan tez gider, tez dağılır. Orhan karaciğer kanseri idi, Orhan siroz idi. Sarılık idi ki bunların hiçbirisi de iflah ettirmezdi adamı…“ 1978 yılının 29 Mayıs akşamında Orhan Peker eserleri ve dostlarıyla vedalaştı…

Sanat, paylaşılmak için.
Alaattin BENDER http://www.alaattinbender.com/

Kaynakça: -1994 tarihinde Milli Reassürans Sanat Galerisi tarafından bastırılan Orhan Peker kataloğu.

-Şubat 2002 tarihinde Milli Reassürans Sanat Galerisi tarafından bastırılan Orhan Peker kataloğu.