Yazar: Şule Nurengin Beksaç • Eklenme Tarihi: 08.11.2005 • Görüntüleme: 8.863

Özet:
vücut gözünü, görüntüyü önce ruhsal gözünle görebilmek için kapat. Sonra dışardan içeriye aldığın diğerlerini etkilesin diye karanlıkta gördüğün şeyi ışığa çıkart

Kelimeler:
Gaspar David Friedrich Ve Dağdaki Haç

Caspar David Friedrich ( 1774-1840 )

Avrupa Resim Sanatı yüz yıllar boyu ilginç baş yapıtlarla beslenerek, değişen yüzyıllar ve değişen fikirlerin yansıtıcısı olan eserlerle zengin bir görünüm almıştır. Bu eserlerin her biri yaratıcısı olan sanatçılar kadar, yaratıldıkları sanat, siyaset ve sosyal ortamları ve ideolojik tavırları da yansıtan birer ayna teşkil etmiştir. Bu noktada 18. Yüzyıl sonu ve 19. Yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan Alman Ressamı Gaspar David Friedrich’in ‘’ Dağdaki Haç ‘’ adlı yapıtı da benzeri bir rol üstlenmiştir. Yaratıcısının hemen akla gelen ilk yapıtı olarak anılması yanında yapıldığı sürecin sosyal, dinsel ve politik ortamına da damga vuran bir eserdir. Sanatçının belki de geride kalan tüm diğer eserleriyle, çağdaşlarının eserlerini de gölgelemiştir.

Yapıtın ortaya konduğu süreç, tümüyle Avrupa’nın yeni baştan kurulduğu, Fransız İhtilali ve sonrasındaki uzun ve zorlu bir aşama olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeni sosyal, kültürel, dini ve politik değerlerin ve yeni bir milliyetçilik ve özgürlük anlayışının oluştuğu bu süreç, genelde pesimist ve melankolik bir sanat atmosferinin belirsiz ve değişken yaşam ortamıyla, korku dolu bir eylem ortamına dönüşümüne temel teşkil ederek, ilginç yapıtlar ortaya konmasına imkan vermiştir.

Caspar David Friedrich 1774 yılında bir Kuzey Almanya kasabası olan Greifswald’da doğmuştur. 1763 yılında bu kasabaya yerleşmiş olan babası sabun ve mum imalatıyla uğraşan varlıklı ve aydın bir kişiydi. Sanatçı oldukça iyi sayılabilecek bir eğitim ortamı bulmasına rağmen çocukluğu ve gençliğinde yaşadığı trajik olaylar nedeniyle melankolik bir kişilik gelişimi göstermiştir. Çok küçük yaşlarda annesini kaybetmiş olan sanatçı, daha sonraki ilk gençlik sürecinde erkek ve kız kardeşlerinin de trajik ölümleriyle sarsılmıştır. Bu olguların sanatçının ölüm ve geçicilik konusuna duyduğu ilginin gelişmesinde içinde yaşadığı Romantik Dönem kadar derinden etkisi olmuştur.

Sanat eğitimine doğduğu kasabada başlamış, Kopenhag Sanat akademisinde tamamlamıştır. İlk yıllarından itibaren sanat eğitimi boyunca Romantik çevrelerle ilişkisi olan kişilerle teması olan sanatçı bu ilişkilerini bizzat daha sonraki yıllarda döneminin en önde gelen sanat, politika ve düşünce adamlarıyla kurduğu ilişkilerle pekiştirmiştir. Sanatçı sanatsal üretimi boyunca bu ilişkilerinden büyük yarar görmüş ve sanatsal üretimi de bu kaynaklardan beslenmiştir.

Romantik Akım ’ın önde gelen ressam, yazar, şair ve teorisyenleri ile yakın ilişkiler kuran sanatçı, bu akımın merkezi durumunda olan Dresden’e yerleşmiştir. Bir çok demagog ve fikir adamıyla sürekli iletişim içinde olan Friedrich 1802 yılında ünlü Alman Şairi ve fikir adamı Goethe ile de yazışmaya başlamıştır. 1805 yılında Goethe ‘nin bizzat desteklediği bir yarışmada iki sepya çalışmasıyla ödül kazanmıştır. Bu başarılar 1810 yılında Berlin Akademisi’ne, 1816 yılında da Dresden Akademisi’ne üye seçilmesiyle hız kazanmıştır. Bu üyelikler sayesinde önemli bir güç ve Alman sanatçılar üzerinde de bir etki sağlamıştır.

1818 yılında Cristianne Caroline Bommer ile evlenen sanatçının, çağının önde gelen fikir , sanat ve siyaset adamlarıyla kurduğu ilişkiler iyice yaygınlaşmıştır.

İnançlı bir Protestan olan sanatçı Fransız Devrimi sonrasında Avrupa’da oluşan kargaşa ortamından derin biçimde etkilenmiştir. Yabancı güçlerin yayılma ve mücadele alanı haline gelen milli bütünlüğünü tamamlayamamış Almanya ortamında şekillenmiş burjuva anlayışına paralel bir milliyetçilik sergilemiştir. Özellikle Napolyon Bonaparte’ın Avrupa üstündeki Fransız yayılımcı ve hegomonyacı politikasına karşılık, önemli bir Protestan kurtarıcı olarak gördüğü İsveç Kralı VI. Gustave Adolph’a yakınlaşmıştır. İsveç Kralı ile kurduğu yakın ilişki ve bu krala duyulan hayranlığını tarihi veriler ışığında anlamak mümkündür. Bu noktada, 1824 yılında dünyaya gelen oğluna Gustave Adolph adını vermiş olması gerçekten dikkat çekicidir. Sanatçı ve kral arasındaki bu ilişkinin ‘ Dağdaki Haç ‘ adlı eserde önemli bir yansıması bulunmaktadır.

Çıkış noktası olarak Veduta prensiplerini benimsemiş olan Friedrich’in her şeyden önce yurdunun manzaralarıyla, geçmişini, geleceğini, tutsaklığını ve şahlanışını sorgulayan, insan ve doğa, yaşam ve ölüm, Protestanlık ve Fransa’nın temsil ettiği Katoliklik, geçmiş ve gelecek, tutsaklık ve bağımsızlık arasında gerçek kimliğini araştıran bir kişililik sergilediği belirgindir. Bu nedenle bütün yapıtlarının Almanya ve özellikle de Kuzey Almanya’nın görüntülerini yansıtması doğaldır. Sanatçı her yönüyle Alman burjuva ruhunun tam bir temsilcisidir.

1835 yılında ağır bir felç geçiren Friedrich, zor geçen yıllar ardından 1840 yılında ölmüştür. Ölümünden sonra bir süre unutulmuşsa da , Almanya’nın bütünlüğünü sağlaması, milli kimliğinin oluşmasıyla yeniden gündeme gelmiş ve önem kazanmıştır.

Yapıtları tüm Romantik resim, şiir ve felsefi oluşumlarda olduğu gibi derin bir mistisizm yüklüdür. Doğayı yüceltir, pitoreski sever, çizginin yerine rengi yeğler. Manzarayı saf ruhsallığın ve mistisizmin melankolik bir biçimde kaynaştırılabildiği en etkin alan olarak tercih eder. Hipnotize edici bir tarz yakalar.

Doğayı ilahi olanın dışa vurumu olarak ele alan tüm Romantik sanatçılar gibi Friedrich de politik ve ideolojik olgulardan yoğun destek alan bir görsel dünya yaratmıştır. Yalnızlık dolu olan bu yapıtlar esasında çoğulcu bir sosyal atmosferin parçaları olmaktan başka bir şey değildir. Bir kaos ortamında insan ve kaderiyle baş başa kalarak, insanın kaderine karşı ayakta kalma mücadelesi, ıssız kıyılar, sonsuz ormanlar, yalçın kayalıklar ve dağlar ile unutulmuş harabeler ve megalitler arasından çıkarak güçlü bir etki bırakmaktadır.

Bu noktada sanatçı renkler ve görüntü parçalarında kendisinin ve çağının oluşturduğu özgün sembolleri kullanmaktadır. Bu nedenle, renklere ve yapıtın ikonografik elemanlarına dikkatle yaklaşmak gerekmektedir. Romantiklere ve Friedrich’e göre manzara resmi doğanın tuval üzerinde kayda geçirilmesi değil duyguların canlanmasıdır.