Makaleler Makale ve Araştırmalar Araştırmalar Barok Dönem Cenovalı Heykeltraşlar
Makale Başlığı: Barok Dönem Cenovalı Heykeltraşlar

Barok Dönem Cenovalı Heykeltraşlar

Yazar: Yrd.Doç.Dr.Özand Gönülal • Eklenme Tarihi: 09.01.2011 • Görüntüleme: 7.461

Özet:
Barok Üslup, heykel uygulamalarında hareketin görüntüsünden uzaklaşıp yaşayan hareketin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Barok Üslup eğemenliğinde yapılan heykellerde yaşayan hareketin ortaya çıkmasını sağlayan iki temel özellik vardır; bunlardan ilki “açık form” anlayışıdır. İkincisi ise, hem figür biçimlenmesinde hem de diğer unsurların biçimlenmesinde temel oluşturan S ve C kıvrımlarıdır.

Kelimeler:
Barok, Heykel,Genova

CENOVALI HEYKELTRAŞLAR (BARAK ÜSLUP)
Yrd.Doç.Dr.Özand Gönülal

Durağan klasiğin yaşandığı Rönesans sürecinden sonra dinamik klasiği ortaya koyan Barok Üslup, heykel uygulamalarında hareketin görüntüsünden uzaklaşıp yaşayan hareketin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Barok Üslup etkisinde yapılan heykellerde yaşayan hareketin ortaya çıkmasını sağlayan iki temel özellik vardır. Bunlardan birincisi, Heinrich Wölfflin’in ortaya koyduğu “açık form” anlayışıdır . İkincisi ise, hem figür biçimlenmesinde hem de diğer unsurların biçimlenmesinde temel oluşturan S ve C kıvrımlarıdır.

Rönesans klasiğine karşı 16.yüzyıl ortalarından itibaren başlayan tepki; 17. yüzyıl boyunca devam ederek 18.yüzyıl ortalarına kadar uzanan ve tüm Avrupa’yı etkisi altına alan, “Barok” olarak adlandırılan bu üsluba ulaşacaktır. Rönesans gibi İtalya’da doğan bu yeni üslup, 19.yüzyılda yeni-klasikcilik kuramcıları tarafından “düzensiz inci”anlamına gelen“barocco”(Portekizce) sözcüğü ile adlandırılmıştır.

İtalya’nın kuzey batısında, Liguria bölgesinde bir liman kenti olan Cenova Romalılar döneminden itibaren önemli bir merkez olarak tarih içinde yer almıştır. Cenova aynı zamanda, İtalya’nın Orta Avrupa’ya açılan kapısı durumundadır. İ.Ö. 218 tarihinde kent niteliği kazanan Cenova tarih boyunca çeşitli yönetimlerin egemenliğine geçmiş ancak coğrafi konumunun sağladığı avantajlar ve liman kenti olmasının gereği olarak sahip olduğu gemi filoları nedeniyle ticari ve askeri bir merkez olarak varlığını sürdürmüştür.

15.yüzyılın ikinci yarısından itibaren tüccarların yeni bir anlayışla başlattıkları bankacılık sayesinde oluşan ekonomik düzen (CASA) menkul değerler üzerinden elde edilen zenginliği de beraberinde getirmiştir. Ekonomik olarak gerçekleşen bu gelişmenin sağladığı zenginlik, sanata karşı ilginin artmasını sağlamıştır.

Cenova’nın ekonomik zenginliği 17.yüzyılda inşa edilen saraylarda kendisini göstermektedir. 1643 yılında inşa edilen “Palazzo Reale” önemli örneklerden biridir. Yapının içinde ve dışında yer alan heykeltıraşlık örnekleri, Cenova Okulu’nun Barok üsluba ait uygulamalarının önemli örneklerini oluşturmaktadır. Santa Maria Della Cello, San Luca, Chiesa Del Gesu, Palazzo Doria Lambo gibi yapılar, bu dönemin heykeltıraşlık örneklerinin görüldüğü diğer yapılardır.

Barok Üslup Cenova Okulu Heykeltıraşları

Cenova kentinde, çeşitli yapılarda Barok Üslup özelliklerini taşıyan heykellerin oluşturduğu ortak yaratım yaklaşımının kaynağını, ünlü Barok heykeltıraş Lorenzo Bemini (1598-1680) oluşturmaktadır. Bunun yanında Cenova’ya gelip çalışan Fransız heykeltıraş Pierre Paul Puget’in (1620-1694) 1665-1680 tarihleri arasında gerçekleştirdiği heykel çalışmaları, Cenovalı heykeltıraşları etkilemiştir. 

Tommaso Orsolino (1587-1675)

Cenova’lı heykeltıraşlar arasında yer alan Orsolino Tommaso’nun bilinen tek eseri, Cenova’daki Chiesa de Gesu Kilisesi’nde bulunan “İsa’nın Doğuşu” adlı heykel grubudur (Foto.1). 1589 – 1606 yılları arasında Giuseppe Valerioni (1542-1596), tarafından tasarlanan kilisenin ikinci şapelinde yer alan heykel grubu, mermerden yapılmıştır. Kompozisyon, resimsel bir etki yaratacak biçimde tasarlanmıştır. Kompozisyonun merkezine yerleştirilen çocuk İsa figürü, tüm bakışları üzerine toplamaktadır. Sağında ve solunda yer alan Meryem ile Yusuf geleneksel kutsal aile görüntüsünü vermektedir. İsa ve Meryem’in arkasında yer alan birer melek figürü, elleriyle çatıyı taşımaktadırlar. Arka planda yüksek kabartma şeklinde yapılmış olan birer erkek figürünün arasında hayvan figürü yer almaktadır. Daha geride ise alçak kabartma olarak yapılmış melek figürü yer almaktadır.

Her figürde, yaşanan olayın yarattığı mutluluk ifadesi yüzlere yansırken, bu ifade beden dili ile desteklenmiştir. Yüz ifadesinin beden dili ile desteklenmesi Barok üslubun genel karakteridir ve Tommaso Orsolino tarafından başarıyla uygulanmıştır. Her figürün sahip olduğu duruş biçimleri ile, figürlerin üzerindeki kumaş biçimleri, kompozisyonda yoğun bir hareketi ortaya çıkarmıştır. Ayrıntılarda kumaş dokusunun yanında, ten dokusu da başarıyla verilmiştir. Kompozisyonu oluşturan unsurlar lirik ve pastoral tavrın bir arada kullanıldığını açıkça ortaya koymaktadır. 

Filippo Parodi (1630-1702)

Filippo Parodi Barok üslubun İtalyan heykeltıraşıdır. Cenova kentinin ilk ve önemli Barok heykeltıraşıdır. Heykeltıraş bir ailenin üyesi olan Parodi, ustalığını ağaç oymacılıkta geliştirmiştir. Sanatçı, 1670’lerden itibaren bu ustalığını mermere aktarmaya başlamıştır.

İki kez Roma’ya giden Parodi, her gidişinde altı yıl yaşamıştır. 1655 – 1661 tarihleri arasında Roma’da Lorenzo Bernini (1598-1680) atölyesinde asistan olarak çalışmış ve bu çalışma süreci, onun heykellerinde ortaya koyduğu üslubun temellerini oluşturmuştur. Her ne kadar Bernini’in rakibi Allessandro Algardi (1598 – 1654) ve öğrencisi Ercole Ferrato’nun (1610-1686) üslubundan etkilenmiş gibi görünse de Parodi, tüm bu heykeltıraşların üslubundan hareket ederek ortak bir karakter sergilemiştir. Cenova’ya döndükten sonra 1661-1666 tarihleri arasında Cenova’da yaşayan Fransız Barok heykeltıraş Pierre Puget (1620-1694) ile karşılaşmıştır.

1691 yılında Padova’ya çağrılan Parodi, Padova’da bir atölye kurmuş, atölyesinde çalışan asistanlarla birlikte Saint Anthony Kilisesi’ndeki Treasury Şapeli’ndeki altı adet beyaz mermerden aziz heykellerini yapmıştır.

Parodi’nin eserlerinde yoğun bir hareketlilik egemendir. Bu hareketlilik vücut biçimlerinin yanında kumaş kıvrımlarından da kaynaklanmaktadır. Ayrıca figürün yanında kullandığı nesnelerle gerçekleştirilen diagonal biçimleme, kompozisyonel hareketi de ortaya koymaktadır.

Parodi’nin çalışmaları dinsel ve mitolojik içerikli olarak tasarlanmıştır. Santa Maria dello Cello’da yer alan 1660 tarihli beyaz mermerden yapılmış, “Saf Meryem” (Immaculate Conception) adlı eseri (Foto.2), Schioffino’nun aynı adlı eserine örnek olmuştur. Kaide üzerine yerleştirilen Meryem figürü, meleklerden oluşan bir bulut üzerinde durmaktadır. Figürün göğüs üzerinde birleşen elleri ve boynun hafifce bükülmesi saflığın görüntüsünü yaratmak üzere biçimlenmiştir. Vücudu kaplayan kumaşın sağdan esen rüzgarın etkisiyle uçuşması, Barok Üslubun hareket anlayışını ortaya koymaktadır.

Cenova Palazzo Reale’deki galeri katında yer alan “İsa” heykeli ise (Foto 3), geleneksel İsa kompozisyonlarının dışında bir betimlemeye sahiptir. Parodi’nin bu eserinde İspanyol heykeltıraş Gregio Fernandes (1576-1636) ile benzerliği görmek mümkündür. 1679 tarihli, mermerden yapılmış bu eserde İsa, bir sütunda bağlanmış olarak betimlenmiştir. Vücudunun büyük bir bölümü çıplak olan İsa figürünün vücut biçimlenmesinden acı çektiği anlaşılmaktadır. Bitkin bir insan vücudu görüntüsü başarıyla yansıtılmıştır. Bu özelliğiyle Barok üslubun temel karakterlerinden biri olan, duygu durumunun, beden diline aktarılmasının önemli örneğini oluşturmaktadır.

Parodi’nin Cenova’da bulunan dinsel içerikli diğer eseri, San Luco kilisesinde bulunan 1700 yılında mermerden yapılmış olan ikinci “Saf Meryem” adlı eseridir (Foto 4). Santa Maria della Cello’da bulunan heykeline benzer kompozisyona sahip bu heykelde, Meryem figürü bulut üzerine yerleştirilmiştir. Ancak bulut arasında çok sayıda melek figürü yer almaktadır. Meryem figürü ise bir eli göğsünde, diğer eli ise yana açılmış olarak betimlenmiştir. Meryem figürünün vücudunu kaplayan kumaş, esen rüzgardan etkilenerek kıvrımlanmış ve heykele hareket kazandırmıştır.

Parodi’nin mitolojik eserleri arasında, Bernini’nin etkisi görülen eser “Venüs” heykelidir (Foto 5). Cenova’da Palazzo Reale’de yer alan 1680 tarihli mermerden yapılmış olan heykelin biçimlenişinde “S ve C” kıvrımlarının etkisi görülmektedir. Vücut biçiminde yer alan “S” kıvrımı, figüre yoğun bir hareket kazandırmaktadır. Bu hareket vücudu saran kumaşın sahip olduğu kıvrımlarda daha da artmaktadır. Figürün sahip olduğu biçim, Bernini’nin 1622 tarihli “Apollo ve Daphne” heykeli ile 1621 tarihli “Proserpina’nın Kaçırılışı” adlı heykelinde yer alan kadın figürlerinin biçimlenmesiyle benzerlik taşımaktadır.

1680 tarihli yine Palazzo Reale’de mermerden yapılmış “Hyakınthos (Sümbül)” heykeli (Foto 6), Bernini’nin “Apollo ve Daphne” heykelindeki hikayeye benzer bir konuyu betimlemektedir. Yunan mitolojisinde Hyakınthos adında bir genç Apollon tarafından her yıl baharda açan sümbül çiçeğine dönüştürülmüştür. Parodi’nin bu eseri de dönüşüm sürecini ortaya koymaktadır. Heykel bu özelliği ile Barok üslubun Heinrich Wölfflin tarafından belirlenmiş açık form ilkesini yansıtmaktadır. Hyankınthos erkektir, ancak Apollon ve Zephyros ona aşık olmuşlardır. Buradan hareketle, Parodi tarafından feminen bir biçimde tasarlanmıştır. Figürün biçimlenmesinde “S” formu temeli oluşturmaktadır. Saçlar ve parmaklar sümbül çiçeğine dönüşme aşamasında betimlenmiştir.

Parodi’nin mitoloji kaynaklı diğer eseri “Clytre”heykelidir (Foto 7). 1680’lere tarihlenen Palazzo Reale’deki mermerden yapılmış bu eserin de ortak özelliği Apollon’a ait mitoslardan hareketle yapılmış olmasıdır. Bir kaya üzerine oturan kadın figürü olarak betimlenen eserin biçimlenişinde Barok üslubun temel biçimlendirme unsuru olan “S” kıvrımı etkin olmuştur. Başın hafifçe geriye atılması, bir bacağın diagonal olarak aşağıya doğru uzanması, diğer bacağın ise benzer diagonal biçimde paralel olarak yerleştirilmesi kompozisyonda hareketin yoğunlaşmasını sağlamaktadır. Ayrıca saçların uçlarında ve sol elindeki ayçiçekleri figürün mitolojik özelliğini yansıtmaktadır.

Sonuç olarak Parodi’nin çalışmalarında Barok üslubun tüm özellikleri yanında, Lorenzo Bernini’nin etkilerini de görmek mümkündür. Dinsel içerikli çalışmalarında daha yalın bir üslubun ön plana çıkmasına rağmen, mitoloji kaynaklı eserlerinde daha yoğun bir hareketin egemen olduğu görülmektedir. Bunun iki nedeni olabilir. Birincisi, dinsel nitelikli eserlerin bulunduğu yerler bir kilise, mitoloji kaynaklı eserler ise bir saraya yerleştirilmiştir. İkincisi ise, dinsel içerikli eserlerde İspanyol Barok Üslup etkileri görülürken, mitoloji kaynaklı eserlerinde İtalya Roma Okulu, dolayısıyla Lorenzo Bernini’nin etkileri görülmektedir. 

Giacomo Antonio Ponsonelli (1654-1735)

İtalyan heykeltıraş. Önce, heykeltıraş ve doktor olan babası Giovanni Ponsonelli ile, daha sonra Filippo Parodi ile çalışmıştır. 1680 yılında Filippo Parodi’nin kızı ile evlenmiştir. Parodi’nin Venedik (1678-1687), Cenova ve Padova’daki (1685-1697) çalışmalarında Ponsonelli’nin önemli katkıları olmuştur.

Ponsonelli’nin çalışmalarında Roma’da sergilenen Barok üslubun etkileri açıkca görülmektedir. Bu durum Ponsonelli’nin Filippo Parodi ile Roma’yı ziyaret ettiğini ortaya koymaktadır. Ponsonelli’nin dekoratif işlerinde Bernini’nin mimari üslubunun etkileri görülmektedir.

Ponsonelli’nin iki büstü vardır. Birincisi Kardinal Stefano Durazzo’nun (1677), diğeri ise Marc Antonio Grillo’nun büstleridir (1683). Her iki büstün tasarımında Bernini’nin büstlerinde sergilediği üslupsal yaklaşımın etkileri bulunmaktadır. Bu üslubun temelinde ise psikolojik yaklaşımlar yatmaktadır.

Ponsonelli tarafından yapılan Kardinal Stefano Durazzo’nun büstü (Foto 8). Eser, volütlü bir kaide üzerine yerleştirilmiştir. Roma Okulu portre geleneğini yansıtan eserin, kişisel kimliği yansıtma konusunda, başarılı bir çalışma olduğu görülmektedir. Eser, Barok üslubun portre geleneğinde yer alan psikolojik özelliklerin yansıtılması uygulamasını sergilemektedir. Figürün üzerinde yer alan giysinin sahip olduğu kıvrımlar bir yandan kumaş dokusunun etkisini ortaya koyarken diğer yandan Barok üslubun S ve C kıvrımlarını sergilemektedir. Bu özellikleri yoğun bir hareketi de ortaya koymaktadır.

Ponsonelli’nin diğer çalışması, Cenova’da Albergo dei Poveri’de yer alan Don Marcantonio Grillo’nun büstüdür (Foto 9). Gerçek boyutlarda mermerden yapılan eser, kumaş kıvrımlarının biçimlendirilmesinden kaynaklanan yoğun bir hareket etkisi sergilemektedir. Figürün başının konumu ve gözlerinin bakış yönü Barok üslubun açık form özelliğini yansıtacak şekilde biçimlenmiştir. 

Francesco Maria Schioffino (1688-1763)

Heykeltıraş Schioffino , heykeltıraş İtalyan bir ailenin üyesiydi. Ağabeyi Bernardo Schioffino’nun hem öğrencisi hem de asistanı olarak çalışmıştır. 1721 yılında Roma’ya giderek orada Camillo Rusconi’nin (1658-1728) atölyesine girmiştir. 1724 yılına kadar Camillo Rusconi’nin yanında çalışan Schioffino, burada kaldığı süre içerisinde Rusconi, Bernini ve diğer heykeltıraşların işlerini izleyerek, hem teknik olarak hem de kültürel bakımdan kendini geliştirmiştir. Cenova’ya geri döndükten sonra gerçekleştirdiği çalışmalarda, Rusconi’nin etkisi açıkca görülmektedir.

Schioffino’nun Cenova’da gerçekleştirdiği en önemli eseri, Palazzo Doria Lamba’da 1762 yılına tarihlenen “Saf Meryem” (Immaculate Conception) (Foto 10) adlı heykelidir. Mermerden yapılmış eser bir kaide üzerine yerleştirilmiştir. Cepheden betimlenmiş olan figürün biçimlenmesinde Barok üslubun temel biçimlendirme unsuru olan S ve C kıvrımların etkisi ile belirgin bir hareket etkisi sergilenmektedir. Ellerini göğsünün üzerinde birleştiren figürün boynundaki hafif bükülme, temizliğin ve masumiyetin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Sol bacak hafifce kırılmış olmasına karşın, sağ bacak strüktürel açıdan taşıyıcı olması nedeniyle ana aksı oluşturacak şekilde tasarlanmıştır. Bütün vücudu kaplayan giysi kumaş dokusunu verecek biçimde yumuşak bir etki ile betimlenmiştir. Kumaş kıvrımlarının sahip olduğu özellikler, figürün hareketliliğini daha da arttırmaktadır. Figürün ayaklarının dibinde yer alan melek figürleri, betimlenen kadın figürünün saflığını vurgulamasının yanında, dinsel niteliğini de ortaya koymaktadır.

SONUÇ

Barok Üslup çerçevesinde Cenova kentinde çalışan Tommaso Orsolino (1587 – 1675), Filippo Parodi (1630-1702) Giacomo Antonio Ponsonelli (1654-1735) ve Francesco Maria Schioffino (1688- 1763) gerçekleştirdikleri eserlerde İtalyan Barok tarzının belirgin örneklerini ortaya koymuşlardır. Cenovalı bu heykeltıraşların üslupları üzerinde Roma Okulu’nun yoğun etkisi görülmektedir. Tüm heykeltıraşların eserlerinde ortaya çıkan en temel özellik harekettir. Figür ve kumaş kıvrımlarının biçimlenmesinde ortaya çıkan “S” ve “C” kıvrımları, hareketi oluşturan en önemli unsurlardır. Ayrıca duygusal boyutun yüz ve vücut biçimlemelerinde belirgin olarak sergilenmesi diğer önemli özelliktir.

Sonuç olarak Cenovalı sanatçıların, İtalyan Barok Üslubu’nun etkisi altında eserlerini ortaya koydukları görülmektedir. Ancak eserlerin ayrıntılarında karşımıza çıkan pastoral özellikler, başkent anlayışından uzaklaşan taşra anlayışı olarak değerlendirilebilir.

KAYNAKÇA

  • Boucher, Bruce ,Thames & Hudson. ed. Italian Baroque Sculpture,1997
  • Felloni, Giuseppe - Guida Laura, Genoa and the History Finance: A series of firsts, Genova, 2004
  • Soprani, Raffaello. Vite de' pittori, scultori, ed architetti genovesi, 1769,Genova
  • Toman, Rolf. Baroque (Architecture, Sculpture, Painting),2004
  • Tükel, U. “Pierre Puget” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C.3, 1997 ,İstanbul, s.1526
  • Wittkower,Rudolf. History of Art, Art and Architecture Italy, 1600-1750. 1980.
  • Wölfflin,Heinrich. Sanat Tarihinin Temel Kavramları, İstanbul, 1990
  • Yetkin, Suut Kemal. Barok Sanat, İstanbul, 1977


İNTERNET KAYNAKLARI

  • http://books.google.com/books?id=vFcGAAAAQAAJ&dq=Genovesi+Raffaello+Soprani.
  • http://www.lib-art.com/artgallery/220-giacomo-antonio-ponsonelli.html
  • http://wwar.com/masters/o/orsolino-tommaso.html
  • http://en.wikipedia.org/wiki/Filippo_Parodi
  • http://www.wga.hu/frames-e.html?/bio/p/parodi/biograph.html


ESER FOTOĞRAF KAYNAKLARI

  • http://www.wga.hu
 
Foto 1. Tommaso Orsolino
İsa’nın doğuşu,Chiesa del Gesù, Cenova
 
Foto 2. Filippo Parodi,
Saf Meryem, 1660, Santa Maria della Cella, Cenova
 
Foto 3. Filippo Parodi,
İsa, 1679, Galleria di Palazzo Reale, Cenova
 
Foto 4. Filippo Parodi,
Saf Meryem, 1700, San Luca, Cenova
 
Foto 5. Filippo Parodi,
Venüs, 1680, Galleria di Palazzo Reale, Cenova
 
Foto 6. Filippo Parodi,
Hyakınthos (Sümbül), 1680,Galleria di Palazzo Reale, Cenova
 
Foto 7. Filippo Parodi,
Clytre (Ayçiçeği),1680, Galleria di Palazzo Reale, Genoa
 
Foto 8. Giacomo Antonio Ponsonelli,
Kardinal Stefano Durazzo,Palazzo Tursi, Cenova
 
Foto 9. Giacomo Antonio Ponsonelli,
Don Marcantonio Grillo, 1683 Albergo dei Poveri, Cenova
 
Foto 10. Francesco Maria Schioffino,
Saf Meryem,1762, Palazzo Doria Lamba, Cenova
 

Makale Detaylar

Gönderen: ozand

Kategori: Makale ve AraştırmalarAraştırmalarBarok Dönem Cenovalı Heykeltraşlar

Derecelendirme: %100

Yazar İletişim: ozandgonulal@akdeniz.edu.tr

2 kişi yorum yapmış.

webmaster - 21.09.2021
Makalede içerik güncellemesi yapıldı. Sayın Özand Gönülal’ın 2011 yılında yaptığı bu paylaşımında görseller eklenmemişti. İnternette bulduğum bir PDF dökümanındaki görsellere bağlı kalarak, makale içeriğine görselleri de ekledim.
webmaster - 09.01.2011
Barok Dönem Cenovalı Ressamlardan sonra Barok Dönem Cenovalı Heykeltraşlar. Gerçekten çok değerli bir makale. Serinin devamı olması da ayrıca bir değere sahip. Teşekkür ederim Özand bey.

Sadece üyeler yorum yazabilir. Üye olmak için tıklayın.